Estatu betearazlea

2023ko martxoaren 7an, barne- eta kanpo-kontsultarako eta parte-hartzerako prozesu zabal baten ondoren, Estatuko Administrazio Orokorraren Osotasun Sistema onartu zuen Zerbitzuen Ikuskaritza Orokorren Koordinazio Batzordeak (SIAGE). Aurrez, Gobernu Irekiaren Foroko Osotasun Lantaldearen aldizkako segimendu-bileran aurkeztu zen.

Sistema horrek, beste elementu batzuez gain, administrazio onaren kode bat du enplegatu publikoentzat, eta gobernu onaren kode bat goi-kargudunentzat. Hauek dira goi-kargudunen oinarrizko ezaugarriak:

Administrazio onaren kodea. - Enplegatu Publikoaren Oinarrizko Estatutuaren Legearen testu bategina onartzen duen urriaren 30eko 5/2015 Legegintzako Errege Dekretuaren 52. artikuluan jasotako printzipioen definizio bat jasotzen du, bai eta zerbitzu publikoko langileek herritar guztien administrazio egokirako eskubidea bermatzeko aurrean dituzten erronkei buruz gogoeta pertsonala egiten laguntzeko jarduketa-gidalerroak ere. Administrazio onaren kode horrek berez ez du arau-baliorik, eta urrun dago diziplina-araubidetik. Motibazio pertsonal eta kolektiborako bide bat eskaintzen du, jokabidea zintzotasun-estandarrik handienen arabera bideratzeko, zintzotasunaren kultura politiko eta administratiboa sendotzeko asmoz, gardena, kontuak ematera bideratua eta herritarrek Estatuko Administrazio Orokorrarekiko duten konfiantza indartuko duena. Gida egiteko, kontuan hartu dira hainbat administrazio publikotan eta nazio-eremuko konstituzio-organotan indarrean dauden kode etikoak, bai eta ikuspegi konparatua eta nazioartekoa ere, eta bereziki kontuan hartu da ELGEren Kontseiluaren 2017ko Gomendioa, osotasun publikoari buruzkoa. Gomendio horretan nabarmentzen da zerbitzari publikoek eta zerbitzariek beren jarduna inpartzialtasun, zintzotasun, erantzukizun, osotasun, errespetu, fidagarritasun eta leialtasun printzipioetara egokitu behar dutela.

Gobernu onaren kodea.- Definizio bat jasotzen du Estatuko Administrazio Orokorreko goi-karguan aritzea arautzen duen martxoaren 30eko 3/2015 Legean eta Gardentasunari, informazio publikoa eskuratzeko bideari eta gobernu onari buruzko abenduaren 9ko 19/2013 Legean jasotako printzipioez, bai eta Gobernuko kideen eta Estatuko Administrazio Orokorreko goi-karguen Gobernu Onaren Kodean jasotako balioez ere (kode hori 2005eko otsailaren 18ko Ministro Kontseiluaren erabakiz onartu zen). Gobernu onaren kodeak berez ez du arau-baliorik, eta urrun dago diziplina-araubidetik. Botere publikoek herritarren aurrean honako konpromiso hau sendotzea du xede: Gobernua osatzen dutenek eta goi-kargudunek, gobernu- eta administrazio-eginkizunak betetzean, legeetan aurreikusitako betebeharrak betetzeaz gain, gobernu onaren kode honetan berariaz islatutako balio etikoak eta jokabide-orientabideak izango dituzte inspirazio-iturri eta gidari beren jardunean. Nazioz gaindiko eta nazioarteko eremuan ezarritako ildoei leial erantzuten die, eta, beraz, osotasun instituzionala bermatzeko politika eraginkorra da. Aldi berean, haien izaera dinamikoak aukera emango du kodean jasotako jokabide-estandarrak eta jardunbide egokiak pixkanaka inguruko eskakizunetara egokitzeko.

Bi dokumentuetan jasotzen diren balioak Estatuko Administrazio Orokorreko langile publikoei jarduera profesional guztietan orientatzeko eta gidatzeko sortu dira. Halaber, interes-gatazkak detektatzeko eta prebenitzeko neurriei buruzko atal zabal bat sartu da dokumentuetan, interes-gatazka horiek ustelkeria-arrisku potentzialak sor ditzaten saiatzeko eta zerbitzu publikoaren eginkizun eta erantzukizunetan eragina izan dezaketen interes pertsonalen egoerak, legitimoak izan arren, behar bezala identifikatu ahal izateko.

SIAGEren dokumentu osoa, aipatutako kodeekin, Estatuko Administrazio Orokorraren Gardentasunaren Atarian eta ministerio-sailen zerbitzuen ikuskaritza orokorren webgunean argitaratu zen, onartu ondoren, eta, ondoren, Estatuko Aldizkari Ofiziala Estatu Agentziara bidali zen liburu gisa argitaratzeko, paperean zein formatu elektronikoan.